Το πρώτο τεχνητό γλυκαντικό : Σάπα

To πρώτο τεχνητό γλυκαντικό στην ιστορία είναι από την εποχή της αρχαίας Ρώμης, η σάπα. Έχει μια παράξενη ιστορία, που δείχνει πόσο η επιθυμία για το γλυκό ξεπερνάει άλλες ανάγκες.

Το μέλι από μόνο του ποτέ δεν ήταν ικανοποιητική λύση στην απαίτηση για τη γλύκανση του φαγητού και στην αυτοκρατορική Ρώμη η ζάχαρη ήταν ένα πολύ σπάνιο είδος εισαγόμενο από την Ανατολή.

Η σάπα ήταν εύκολη στην παρασκευή και τη χρησιμοποιούσαν σαν πρόσθετο στις σάλτσες. Το πόσο δημοφιλής ήταν φαίνεται και από το γεγονός ότι περιλαμβάνεται σε 85 συνταγές του μπεστ-σέλερ της Ρώμης "Εγχειρίδιο μαγειρικής του Απίκιου".

Οι οινοπαραγωγοί τη χρησιμοποιούσαν για να βελτιώσουν την ποιότητα και για να αυξήσουν τη διάρκεια ζωής των κρασιών. Οι Έλληνες ανακάλυψαν αυτή τη μικρή απάτη και τη χρησιμοποίησαν, έτσι, παρ' όλο που τα ελληνικά κρασιά είχαν πολύ καλό όνομα, τα συνόδευσε και η φήμη ότι προκαλούν αποβολές κατά την κύηση.

Η καθαρή σάπα τρωγόταν από τις Ρωμαίες εταίρες για να προκαλέσει αποβολή σε περίπτωση ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης και επί πλέον επειδή έδινε ένα ελκυστικό ανοιχτό χρώμα προσώπου.

Οι Ρωμαίοι υποπτεύθηκαν ότι η σάπα δηλητηρίαζε την υγεία τους, αλλά συνέχισαν να την τρώνε. Οι κατηγορίες μεταξύ άλλων ήταν ότι προκαλεί κούραση, αδιαφορία και αναιμία.

Τελικά όλα ήταν αλήθεια, επειδή στην παρασκευή της έπαιρνε μέρος και ο μόλυβδος. Ο Πλίνιος ο πρεσβύτερος  που έζησε μεταξύ 23 μΧ και 74 μΧ περιέγραψε ότι η σάπα παρασκευαζόταν βράζοντας χυμό σταφυλιών, κατακάθια κρασιού ή ξινισμένο κρασί έως ότου η αλκοόλη και το νερό εξατμιστούν. Για καλή σάπα, έγραψε, είναι βασικό να χρησιμοποιηθεί τηγάνι από μόλυβδο.

Όλα μπορούν να εξηγηθούν με λίγη χημεία : η αλκοόλη του κρασιού μετατρεπόταν σε οξικό οξύ, το οποίο μαζί με τα υπόλοιπα οξέα του κρασιού προσέβαλαν το μόλυβδο και ένα από τα κύρια προϊόντα της αντίδρασης αυτής ήταν ο οξικός μόλυβδος (CH₃COO)₂Pb. Ωραίοι λευκοί κρύσταλλοι μπορούσαν να σχηματιστούν στη σάπα, που είχαν πράγματι πολύ γλυκιά γεύση. Όταν ταυτοποιήθηκε η χημική τους σύσταση το 18ο αιώνα, τους αποκάλεσαν ζάχαρη του μολύβδου.

Η σάπα λοιπόν τα έκανε όλα : γλύκαινε το φαγητό, συντηρούσε το κρασί σκοτώνοντας τα βακτήρια, προκαλούσε αποβολές και στειρότητα και το χρώμα του προσώπου γινόταν ανοιχτό, λόγω χρόνιας δηλητηρίασης από μόλυβδο, που προκαλεί αναιμία. Αλλά η χρόνια δηλητηρίαση από μόλυβδο προκαλεί και βλάβες στον εγκέφαλο, φτάνοντας μέχρι την παραφροσύνη.

Πολλοί ιστορικοί θεωρούν ότι είναι πολύ πιθανό η παρακμή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας να οφειλόταν σε δηλητηρίαση από μόλυβδο, καθώς εκτός από τη σάπα, στην καθημερινή ζωή των Ρωμαίων, ο μόλυβδος υπήρχε παντού : όχι μόνο στους σωλήνες νερού, τα μαγειρικά σκεύη και τα διάφορα δοχεία, αλλά και στα καλλυντικά τους.

Πάντως, είτε τους δηλητηρίασε ο μόλυβδος, είτε όχι, πρόλαβαν να οργανώσουν μερικά από τα πιο εξωφρενικά όργια στην ιστορία του κόσμου. . .